DOBLE a tuok ken rigat ita ti laklak-amen dagiti adu a mannalon iti nagduduma a probinsia kabayatan ti pannakaipakat ti community quarantine tapno malapdan ti panagwaras ti Corona virus 2019.
Adu a mannalon dagiti nagpuonanda iti dakkel kadagiti mulada a nagduduma a nateng, ngem iti panagapitda, ket saanda metten a malako dagiti produktoda. Nagangayanna, madaddaelda laengen kadagiti kataltalonan ken nakaibasuraanda.
Masansan dagiti damag a nagadu a repolio, taban (bell pepper), sili, carrot, karabasa ken dadduma pay a nateng dagiti madaddadael kadagiti probinsia nangruna sadiay Ifugao ken Nueva Viscaya gapu ti kaawan ti adu nga aggatang a komersiante ta narikut ti transportasion gapu kadagiti maipakpakat a community quarantine iti Metro Manila ken dadduma pay a probinsia ken siudad.
Nakasaysayang dagitoy a nateng ta imbes a maidasar a taraon ket maperperdida laeng kabayatan a nagadu a tattao dagiti mabisbisinan gapu iti lockdown. Idi kangitingit ti enhanced community quarantine iti intero a Luzon, adu dagiti marigrigat ken ordinario a tattao dagiti nabisinan wenno nakurangan iti taraon gapu ta kellaat ti lockdown ket saan a nasaganaan dagiti umili a maawanan iti trabaho ken pagsapulan.
Adda man dagiti relief goods nga ipaay ti gobierno ken dagiti nagduduma a non-government organization kadagiti kadawyan nga umili, ngem pangep-ep laeng dayta kadagiti adu a kasapulan a
taraon dagiti tattao.
No man pay maibilang a kasla “frontliners” dagiti mannalon ken dagiti agideldeliber kadagiti taraon ket saanda a mapawilan a rummuar kadagiti pagtaenganda a mapan kadagiti trabahoda kabayatan ti lockdown, ngem napakaruan met ti rigatda ken nagundawayanda pay ta menos presio dagiti apitda no ilakoda kadagiti komersiante, ngem no makadanonen dagiti produkto kadagiti tiendaan ket agsobsobran ti kinanginana.
Adda dagiti probinsia a ti presio dagiti apitda a repolio ken taban ket P5 – P7 iti kada kilo no gatangen dagiti komersiante, ngem mailakodan iti P50 – P60 kadagiti tiendaan. Gapu iti nababa a presio, kaykayaten dagiti mannalon a saanen nga apiten dagiti mulada ta saandan a gumasto ken agserbinto laengen nga abono ti daga.
Uray idi saan pay a nagwaras ti COVID-19 ket nabayagen a mabaybay-an ken magungundawayanen dagiti mannalon iti nagduduma a probinsia, ket ad-addan a mairaremda ita, aglalo kadagiti awan ti mangtulong kadakuada a lokal a gobierno. Nagasat dagiti mannalon iti Ilocos Region ta naanep dagiti lokal a gobierno a mangipapaay iti ayuda kadakuada.
Nagsayang dagiti tinoleda a nateng a maibelbelleng ken madaddadael kadagiti nakaitambakanda ta no nakadanon koma dagitoy a nateng kadagiti adu a tattao ket dakkel koma a tulong kadakuada. Iti Ilocos idi panawen ti lockdown ket nagadu met dagiti sili ken taban ken prutas a sandia ken murod dagiti naipakpakan laeng iti baka ken dinguen gapu ta saandan a malako iti nasayaat a presio.
No laeng koma dagiti local government unit nga akinsakup kadagiti mannalon a saan a makalako kadagiti apitda ket ipaayda dagiti naan-anay a kasapulanda nga ayuda ket ad-adu pay koma dagiti natulonganda nga umili. Nagsayaat koman no dagiti mismo LGU ti aggatang kadagiti narigat a mailako nga apit dagiti mannalon ket iwarasdan a nayon dagiti relief goods kadagiti biktima ti lockdown.
Adda dagiti naipadamag a sumagmamano nga LGU a nang-adaptar iti kasta a sistema ta imbes a puro noodles ken de lata dagiti masida a nayon dagiti maiwaras a relief goods ket adda met dagiti maibunong a nateng a nasustansia a taraon. Iti kasta a wagas, matulongandan dagiti mannalon a mailako dagiti apitda ket maikkan pay ti nayon a taraon dagiti dadduma nga umili.
Nagkas-ang a panunoten a gumasgastos iti nagadu a pondo ti Department of Agriculture ken dadduma pay nga LGU a maipaay nga ayuda para kadagiti mannalon kas kadagiti bin-i a bukel, abono ken nagduduma nga alikamen ken makinaria iti talon. Ngem malipatan ti gobierno ti mangtulong kadagiti mannalon iti pannakailako dagiti apitda tapno mabenepisiaranda met koma iti nasayaat a presio a supapak ti nakaro a bannog ken rigatda.
Malipatanda ti DA ken dagiti LGU ti mangpabangon kadagiti post harvest facilities tapno mapreserbaran dagiti apit a nateng wenno mapagbalinda a sabali a produkto a narigat a madadael. Dagiti naibelbelleng a carrot ken karabasa ket mabalinda met a maaramid a nasustansia a noodles no adda koma dagiti nabangon a pasilidad wenno naiwaras nga alikamen kadagiti mannalon.
Binilion a pondo ti gasgastuen ti gobierno para kadagiti maiwarwaras nga ayuda kadagiti umili ita a panawen ti Covid 19 community quarantine. Imbes a kuarta ti maiwarwaras kadagiti napili a benepisario, ket nasayaat koma no gobiernon ti aggatang kadagiti saan a malaklako nga apit dagiti mannalon ket isudan ti mangibunong kadagiti tattao tapno adda nayon a nasustansia a taraonda.
Ikagkagumaan ni Presidente Rodrigo Duterte ken dagiti economic managers ti administrasionna a mapalukayanen ti tukad ti community quarantine kadagiti nagduduma a lugar ti Pilipinas ta agtungtung-
laben ti ekonomia ket mapilitanen ti gobierno nga umutang tapno adda nayon nga ipaayna nga ayuda kadagiti tattao. Ngem agparparang a maliplipatan ti gobierno nga ikkan iti naan-anay nga importansia ken ayuda ti sektor ti agrikultura a mangbukel ti kadakkelan a paset ti ekonomia ti pagilian gapu ti kaadu dagiti agdepdepender iti daytoy a sektor nangruna dagiti mannalon.
No agtultuloy ti pannakabaybay-a ken pannakalugi dagiti mannalon ket dumtengto ti tiempo a bumassit wenno awanton ti agtalon ket ad-adda a ngumina ti presio dagiti taraon a mangparigat ti kasasaad ti panagbiag dagiti Pilipino. ●