TALLOPULO ket dua a baro a kaso iti intero a Pilipinas dagiti ti positibo iti Human Immune-deficiency Virus – Acquired Immune Deficiency Syndrome nga agtultuloy a mangketkettel kadagiti adun a biag iti pagilian.
Iti agdama a panawen, maibilangen ti Pilipinas a kapartakan iti panagadu iti kaso dagiti positibo iti HIV – AIDS iti intero nga Asia. Iti taripnong nga inangay ti Philippine AIDS Council, nairakurak a ti Pilipinas ti maysa kadagiti kapartakan ti panagadu iti kaso ti HIV – AIDS iti intero a lubong, ket no saan a malapdan, mabalin nga inton 2030 ket dumanonton iti nasurok a 250,000.
Impakaammo ni Dr. Joselito Feliciano, Director ti PAC a kaaduan dagiti kabarbaro a kaso iti HIV – AIDS ket teenagers ken agtutubo manipud iti 15 – 24. Nagballaag ni Dr. Feliciano a no awan ti nasamay a wagas a pananglapped iti panagsaknap iti HIV – AIDS iti Pilipinas ket dumanonton iti 265,900 a kaso kalpasan ti maysa a dekada. Impakaammona nga ita a tawen, dumanon iti 32 a tao dagiti matakuatan nga agsagsagaba iti HIV – AIDS iti inaldaw iti Pilipinas. Ad-adu nga amang ngem iti bilang dagiti natakuatan a kaso kadagiti naglabas a tawen. Inrakurakna a kadagiti baro a kaso ket agtawenda idi 25 – 39.
Maibasar met iti record ti Department of Health, nakompirmaran nga iti Pilipinas ti maysa kadagiti kapartakan ti panagadu iti kaso ti HIV – AIDS iti intero a lubong nga addaanen iti nai-record a 57,134 a kaso manipud idi Enero 1984 agingga idi Hulio 2018. Kaaduan kadagiti baro a kaso ti HIV infections ket nayakar babaen ti pannakiseks wenno pannakainaig, nangatngato nga amang ngem kadagiti dadduma pay a wagas ti pannakaakar iti virus kas ti panagaramat ti kontaminado a dagum iti injection, ken panangyakar ti ina iti anakna kabayatan ti panagsikogna.
Mapapati nga iti kadagupan dagiti nai-report a positibo iti HIV – AIDS ket ad-adu pay nga amang dagiti saan a natakutan ta dagiti nairakurak a bilang ket dagiti laeng nagdalan iti HIV testing.
Idi Hulio 2018, dimmanon iti 859 dagiti baro a kaso a nai-record ti PAC, ken kaaduan kadagiti positibo ket taga-Metro Manila, Central Luzon, ken Southern Luzon. Kaaduan kadagiti positibo ket lallaki a nakipagseks iti kapadpadada iti seksualidad.
Nakaam-amak ti panagadu iti kaso ti positibo iti HIV – AIDS iti Pilipinas ta umub-ubingen ti tawen dagiti kabarbaro a naakaran ta dagiti teenagers ken agkabannuag dagiti biktima. Nakalkaldaang met a kaaduan dagiti baro a biktima ket dagiti “men who have sex with men” (MSM) a mangipakita ti agtultuloy a panagbaban ti moralidad dagiti agtutubo iti agdama a tiempo.
Nagladingit a panunoten nga iti agdama ket ti Pilipinas ti kapartakan nga umadu dagiti positibo iti HIV – AIDS iti Asia ken maysa kadagiti pagilian iti intero a lubong. Ipaneknek daytoy ti kinaawan ti epektibo a programa ti gobierno a manglapped daytoy saan pay a maagasan ken makapatay a sakit.
Mapaspasamak ti napartak a panagwaras ti HIV – AIDS iti Pilipinas ta iti laksid nga ipampanakkel ti administrasion ni Presidente Rodrigo Duterte nga itantandudoda ti salun-at dagiti umili, ket mabaybay-an met ti panagwaras ti virus. Ipaneknek daytoy a naipangpangruna ti kampania ti gobierno kontra illegal a droga a nakatayanen dagiti rinibu a tattao, ken nabaybay-an ti kampania kontra HIV – AIDS. Ipaneknekna pay a kurang wenno biddut ti estratehia ti gobierno nga agiwaras iti kondom kadagiti tattao tapno malapdan ti panagraira iti daytoy a sakit ken dadduma pay a sexually transmitted diseases.
Makaalarman ti nadaras a panagwaras ti HIV – AIDS iti pagilian, ket maysa a gannuat ti gobierno tapno malapdan ket ti kaaddan dagiti adu a testing centers iti nagduduma a paset ti Pilipinas iti salinong ti DOH a libre a pagpaeksamenan. Ngem adu kadagiti umili nga addaan iti risk factor ti saan a mayat a boluntario a mapan agpa-test, ket maduktalanto langen dagiti positibo no agpaeksamenda a puersado gapu ta kasapulanda iti panagtrabaho wenno ipapanda sadiay ballasiw-taaw.
Iti agdama a panawen, saan a mailibak nga iti kapanunotan dagiti kaaduan a Pilipino, ket nakaal-alumiim ti addaan iti HIV – AIDS no man pay mayakar laeng daytoy babaen ti pannakiseks, panagusar iti kontaminado nga injection needle ken panagsikog iti ina. Isu a kaaduan kadagiti positibo iti HIV – AIDS ket aglemlemmengda ta narigat nga awaten ida ti kagimongan. Rebbengna a dagiti maakaran iti daytoy a virus ken sakit ket kasapulanda iti pannakaawat ken tulong ta no man saan pay a naan-anay a maagasan, ngem addan dagiti medisina a manglapped ti AIDS a makaigapu ti ipapatay.
Ti napartak a panagwaras iti HIV – AIDS iti Pilipinas ket saan laeng a social issue, ngem mainaig pay daytoy ti ekonomia ken politika. Maysa kadagiti gapu ti panagwaras ti HIV – AIDS ken dadduma pay nga STD ket ti panagadu dagiti commercial sex workers iti nagduduma a lugar iti Pilipinas nangruna kadagiti dadakkel a siudad ken ili. Adu kadagiti babbai ken lallaki a sex workers dagiti napilitan iti trabahoda gapu iti rigat ti panagbiag ken kaawan iti disente a pagtrabahuan. Ngem ania ti ar-aramiden ti gobierno? Baybay-anna ti panagraira dagiti nagduduma nga establisimiento a parupa ti prostitusion.
Iti panagrambak ti Bulan ti AIDS ita a Disiembre, ipalagipna a nakaam-ames man ti HIV – AIDS gapu ta makapatay ken saan pay a maagasan, ngem malapdan daytoy babaen ti nadalus a wagas ti panagbiag.#
—
Photo caption: Scanning electron micrograph of HIV-1, colored green, budding from a cultured lymphocyte. Photo credit: C. Goldsmith Content Providers: CDC/ C. Goldsmith, P. Feorino, E. L. Palmer, W. R. McManus – This media comes from the Centers for Disease Control and Prevention’s Public Health Image Library (PHIL), with identification number #10000.