Saan koma a kitaen ti maysa a sarita babaen ti agus ti sarita no di ti generalization (nalawlawa a masakupan), ti kaipapanan ti sarita, no ania ti kayatna a sawen, ti simbolo wenno isimsimbolo daytoy.

Ken maysa, adda aya  ama a madi iti kinadur-as ken panagbalbaliw?

Sangkakuna dagiti agpasalip: iladawanna ti kultura ni Ilokano.

No kultura, kunatayo, saan laeng a dayta panangiparang kadagiti sariugma a kannawidan, pammati, aramid ken blah,blah, blah, blah! (anangsab….!)

Nasken nga adda ramen a “what happens next?” wenno “ania ti sumaruno a mapasamak?” ti napintas a sarita.

No awan ti sumaruno a mapasamak, saan a dimmur-as ti sarita kasta met ti topiko. Dumur-as met ti sarita, kunkunatayo kadagiti komentariotayo. Saan a basta iparang ti parikut wenno ti ladawan wenno simbolo a diman la dimmur-as.

Itoy a sarita, naiparang ti daan nga Ilokano ken ti agdama nga Ilokano. Ni naridam, masirib ken nasaldet nga Ilokano ti nagsanggiran ti nagballigi nga agdama nga Ilokano.

Daytoy a sarita, nakaptiurna ti sibubukel ken kapipintasan a pannakailadawan no asino ni Ilokano iti agdama. No kasano a pinatanor ti ama nga Ilokano dagiti annakna.  Ken no asino itan (now generation) dagiti annakna.

Daytoy a sarita ti kapipintasan amin a panangiladawan iti kultura ni Ilokano: nadur-as!

3) GAWAT, sarita ni Juan Al. Asuncion. Pinilik daytoy gapu iti pannakaisuratna a kas arte. Ngamin, no agdisidirak no ania ti kapintasan a sarita, sapulek latta a sapulen ti sarita a kas sarita.

Ti sarita ket maysa nga arte. Maysa a porma ti arte.

What is an art? Saan aya a show don’t tell ti arte? Ipakitam, saanmo ketdi a sawen.

Daytoy ti sakit dagiti kaadduan a mannurat, beterano man ken agdadamo.

Maibilangak met ditoy. Sakitko met daytoy. Idetaliek met aminen. Ngalngalek ken itilmonak payen no kua dagiti dear readers. Ti rigatna,  samonto la ammon a biddut no adda nangdillaw. Saanmo a madlaw ti bukodmo a sinurat gapu ta nairayoka iti pasamak.

Nakitak daytoy a sakit kadagiti dadduma pay a sarita, lalo kadagiti makunkuna a narimat a nagan. Gapu itoy a sakit, naarus dagiti makuna a nagpipintas nga idea ken pannakaisuratna (presentation).

Ngem nasken a maipakat a ti arte ket arte.

Ti kayatko a sawen,  agsipud ta maysa nga arte ti maysa a sarita, saan ngarud a nasken nga isao, isarita, sawen, idetalye amin amin agraman kinarakaran ken dalem no di  ipakita kadagiti agbasbasa ket isuda ti mangibagas kadayta nga impakitada.

Daytoy ti nagpigsaan ti sarita a Gawat. Saanna  nga imbaga no di ket impakitana dagiti pasamak . Adda dagiti pasamak a saanna nga imbaga, ngem impakitana dagita ket kadagiti masirib nga agbasbasa, ammoda a napasamak dayta.

Ta ti makunkuna a bunga ti arte ket saanna laeng a kariten ti intelektualidad no di pay  itag-ayna ti mas de kalidad a readership.

Saan laeng a  pangkomersial wenno pang-entertainment ti sarita, pang-intellectual met.

Ti rigatna, narasay dagiti sarita a kakastoy. Iti isipko kabayatan a sursuratek daytoy (ikamkamakam para iti next issue ti Tawid isu nga agdependen iti lagip, awanen ti panawen nga agreserts) simrek iti panunotko dagiti sinurat a nasurat met iti kastoy kas iti “No…. ti Karayan, Nabagas Dagiti Tirem,” a sarita ni Jaime Raras; ken, ti “Ti Alliaw iti Elma Street,”  a saritak, agpada nga impablaak met laeng ti Bannawag. Adda dagiti pasamak a saan naibaga ngem naipakita  kadagitoy a sarita. Kritikal dagita a pasamak  no di man isu ti kangrunaan a pasamak iti sarita; no di man isu ti climax ti sarita.

Ania ti napasamak iti udi ti sarita ni Asuncion? Saanko nga ibaga ta ironic ti sarita. Maysa a sarita a Ship Of Fools. No ania ti aramidna idi isu met ti napasamak kenkuana. No dimo maawatan, nasken a basaem manen. No dimo latta maawatan, irekomendak kenkan ti panagbasabasam kadagiti sarita dagiti malalaki a mannurat iti lubong tapno magaw-at no di man ibulsam dagiti makunkuna a bunga ti arte.

Makapasennaay, ken makapatanabutob  ti nakapay-an dagiti inna iti sarita, ngem ania ti maaramidam ket dayta ti insubo ti author?

No dakes man dagiti inna iti sarita, let it happen. Ngamin awan ti ina a makaibtur a mabisinan ti anakna isu nga aramidenna amin amin a pamuspusan basta saan nga agbisin dagiti annakna. Uray pay no isaldana ti kararua ken ngurngurutangotna.

(Adda tuloyna)