Salaysay ni Jobert M. Pacnis
DIKA unay iti taba! Wenno iti naapgad! Wenno iti nasam-it!
Mabalin nga imbalakadda metten dagita kenka dagiti ipatpategmo wenno ti doktor a nagpakitaam iti salun-atmo. Aglalo la unayen no adda highblood ken sakit ti pusom. Ken uray payen ibagatan nga awan ti sagubanitmo no kayatmo ti nasalun-at a bagi.
Ti ngamin taba, serraanna dagiti urat a pakaigapuan ti atake iti puso. Traidor pay met ngarud daytoy a sakit. Awan mariknam. Pagammuan, maatakeka lattan. Gasatmo laeng no dinaka mapuruan. Ngem no malasatmo man, addan ganna ti bagim. Saanen a kas idi ti kinasalun-atmo. Mabilbilangen dagiti mabalinmo nga aramiden. Ken kanen.
Ania pay ngarud ita ti imas ti agbiag no nagadu metten a maiparit nga ipaunegtayo?
Ngem iti laksid dagitoy nagkaadu a balakad dagiti eksperto iti salun-at, umad-adu met latta dagiti seknan ti sagubanit. Kasla awan pagpagnaan dagitoy. Aglalo dagiti umad-adu a kaso ti sobra a kinalukmeg (obese), sakit iti puso, stroke ken diabetes.
Isu ngarud nga agtrabahoak tapno adda igatangko kadagiti agkakaimas a makan, mabalin nga ipilosopotayo no bagbagaandatayo iti hinay-hinay lang sa pagkain.
Ngem agurayka. Pudno kadi a maiparit dagitoy sobra iti manteka, apgad, ken sam-it a taraon?
Iti kapadasan ti ina (saan a nainaganan) ni Dr. Desmond Morris, antropologo ken awtor ti Manwatching and the Naked Ape, saan a patpatien daytoy dagiti balakad dagiti eksperto iti salun-at. Kanenna amin a kayatna. Awan pilpilienna. Pagaayatna pay dagiti namanteka. Ngem ti nakakaskasdaaw, saan man laeng a sineknan ti sakit iti puso.
“No naimas ti makan, mayat ngarud iti bagi!” dayta ti rason ti baket. Isu nga impapasna latta nga impauneg amin a magustuanna.
Mabalin a saludsodentayo: apay a di man la naghayblad wenno nagsakit iti puso?
Maymaysa laeng ti rason, kinuna ni Dr. Morris. No relaks ti tao, saanna a pampanunoten ti dakes nga epekto ti ipaunegna a taraon, gunggonaannaka kan’ dagiti mekanismo wenno sistema ti bagim tapno marunaw dagiti impaunegmo a dida mangibati iti ania man a mangdangran kenka. Ibellengda dagiti di kasapulan ti bagi.
Ngem no adda ipaunegmo ket pinanutmon dagiti mabalin a maipaayna kenka, daytan ti dakes. Kas pangarigan ti nasam-it. Ayna, baka no agdiabetesak, kunam. Wenno, aginangin ti tianko no manganak kadagiti dairy products. Wenno, aghaybladak kadayta a taba!
Iti kapapanunottayo, maparnuay kano daytoy maaw-awagan iti stress a mangpataud iti nakaro nga asido iti bagitayo. Lapdanna pay ti nasayud a panagtrabaho dagiti organ ti bagi. Ket no kasta ngarud, nalaka a kaptennatayo ti sagubanit. Sisipenen ti bagi dagiti rumbeng koma a mairuar. Ta saanen a malasin ti bagi ti nasayaat ken dakes iti bagi gapu iti panagpalia dagiti mekanismo.
No utobentayo a naimbag, dakkel ti kinaagpaysona daytoy. No paiturayantayo kadagiti balakad dagiti eksperto, saan ngata nga amang a dakdakkel a perwisio ti masagraptayo?
Kitaentayo, a. Agbaliwbaliw ti balakad dagiti eksperto. Dagiti nasayaat nga ipauneg-tayo para iti salun-attayo ita, saanen a maitutop kadagiti sumarsaruno a tawen. Ngan-ngani tinawen a baliwba-liwanda dagiti balakadda.
Maikadua, naipasngay ti tao nga omnivore. Agbiag iti tulong dagiti nadumaduma a taraon. Wen, nadumaduma. Saan a mapawilan iti ania man nga ipaunegna. No ad-adu ti ipaunegna a nadumaduma, nasalsalun-at met laeng. Kasta ti kayatna a sawen. Ditay’ pagdanagan ti ibungana ta addaantayo iti sistema a mangibelleng kadagiti ditayo kasapulan wenno sobra (saantay’ la ketdi nga stressed!). Ta kasta ngarud ti pannakaparsuatayo. Kasta la unay ti panagayat ti Dios kadatayo.
(Adda tuloyna)