KALKALPAS ti panagrambak iti “Labor Day” idi Mayo 1, 2021, ngem agtaltalinaed a narigat ti kasasaad dagiti kaaduan a Pilipino a mangmangged ita a panawen ti pandemia ti Coronavirus Disease 2019.
Iti nasuroken a makatawen a pandemia, napalaus a rigat ti epekto ti Covid-19 kadagiti Pilipino a trabahador, saan laeng nga iti Pilipinas, ngem uray pay dagiti overseas Filipino workers kadagiti nagdududuma a pagilian iti lubong.
Adu a pamilia dagiti pribado a mangmangged ti mabisbisinan ken agsagsagaba iti nakaro a rigat gapu ti kaadu dagiti naawanan iti trabaho ken pagsapulan gapu iti pandemia ken pannakaipakat ti lockdown wenno nainget a community quarantine iti nagduduma a paset ti Pilipinas.
Maibasar iti report ti Department of Labor and Employment, ag-uppat a millionen ti bilang dagiti naawanan iti trabaho iti pormal ken pribado a sektor gapu ti panagserra dagiti negosio. Iti report ti Overseas Workers’ Welfare Administrasion, nasuroken a 300,000 dagiti na-repatriate wenno napagawid nga OFW gapu ta naawananda iti trabaho kadagiti nagserbianda a pagilian.
Kangrunaan a dakkel a sektor dagiti mangmangged a naapektaran iti Pilipinas ket ti benneg ti transportasion ken turismo ta adu kadagitoy a negosio dagiti napilitan a nagsardengen ti operasionda ket napilitan dagiti trabahadorda a nangiyusuat kadagiti sabali a pagsapulan tapno maisakadda ti panagbiagda ken dagiti pamiliada. Rinibun a dadakkel a transportation companies ken hotels, resorts, inns ken dadduma pay nga umasping a negosio a mangipapaay ti serbisio dagiti nalugin gapu kadagiti nainget a restrictions.
Nakakaasi ti biag dagiti pamilia dagiti adu a mangmangged a naawanan iti trabaho nga awan ti mabirokanda a pagsapulan ta mapilitanda nga agpalpalama, aguutang ken agaramid ti illegal tapno mailasatda ti inaldaw a panagbiagda.
Adda man dagiti ayuda nga impaay ti DOLE ken Social Security System kadagiti mangmangged iti pribado a sektor idi kangitingit ti lockdown idi 2020, ngem bassit laeng a kantidad, ken saan pay amin a maseknan ket nakaalada iti financial assistance.
Nasayaat ketdi ta adun dagiti community pantry iti nagduduma a paset ti Pilipinas a kalasugan ti kaasi dagiti naayat ti panagpupusona, ken pangalaan iti libre a taraon dagiti awanan iti pagsapulan.
Nagasgasat dagiti mangmangged iti pribado a sektor a saan a napukawan iti trabaho uray no narigat latta ti kasasaadda ta nailansan ti sigud a sueldo dagiti minimum wage earners kabayatan a dandanin nagdoble ti inaldaw a gastosenda ta ngimminan amin a kangrunaan a magatgatang nangruna dagiti taraon.
Nagasgasat pay dagiti regular ken kadawyan nga agpapaay iti gobierno ta uray no lockdown ket agtutltuloy ti panagsueldoda uray no saanda a makastrek kadagiti trabahoda. No mapanda agtrabaho, adda pay libre a shuttle service-da. Agtultuloy pay dagiti benepisio, pannakanayon ti sueldo ken promosionda uray no panawen ti pandemia. Umagal met dagiti medical frontliners ken healthcare workers kadagiti ospital ti gobierno iti kinakurang ti maaw-awatda a sueldo ken “hazards pay” ken dadduma pay a benepisio no maidilig iti karigat ti akemda ita a panawen ti pandemia.
Dagiti medical frontliners ken healthcare workers ita a panawen ti pandemia dagiti kadagsenan ti akem iti panangsalbar iti biag ken mangtaripato dagiti pasiente ti Covid-19 ken dadduma pay a sakit. Makita kadagiti ladawan a naka-post iti social media ti sakripisio dagitoy a medical frontliners a nakaaruat iti protective personal equipment a nairidep kadagiti pasilio dagiti napunpunnon nga ospital gapu iti bannog ken puyatda. Isuda koma ti naan-anay a supapakan ti gobierno dagiti sakripisio ken rigatda ta no isudan ti agsakit ket awanton ti mangaywan iti salun-at dagiti Pilipino. Adun dagiti natay a nagpositibo iti Covid-19 a doktor, nurses ken dadduma pay a healthcare workers, ngem umagal dagiti kapamiliada gapu ti kinaginad ken kinakurang dagiti benepisio a nagun-odda.
Nagrigat met ti kasasaad dagiti napagawid ken agaw-awid nga OFW iti Pilipinas gapu kadagiti nainget a travel restrictions ken quarantine protocols apaman a makasangpetda kadagiti airport ket nasken nga agdalanda kadagiti swab test ken ag-quarantine-da iti adu nga aldaw. Dakkel a gastos ken napaut a panawen ti pagdaldalanan dagiti agaw-awid nga OFW ket adu kadakuada dagiti agtaltalinaed kadagiti quarantine facilities.
Adu dagiti ipaspasingked ni Labor and Employment Secretary Silvestre Bello III a gannuat ken plano ti gobierno tapno matulongan dagiti mangmangged iti pribado a sektor, ngem kurang dagitoy tapno maalay-ayan ti rigatda ken dagiti pamilia gapu ti kaadu dagiti nagserra a kompania ken pinakaro pay ti ingangato ti presio dagiti magatgatang.
Dagiti mangmangged ti maibilang nga adigi ti ekonomia. Saan a bumangon ti nadaleben nga ekonomia no awan dagiti trabahador. Saan met nga aglukat dagiti negosio no saan a bumaba ti tukad dagiti community quarantine iti nagduduma a lugar iti Pilipinas.
Agbalbalubal ita iti rekomendasion dagiti economic managers ken Inter-Agency Task Force on the Emerging Infectious Disease no irekomendada ken ni Presdiente Rodrigo Duterte ti pannakapalukay ti community quarantine iti maysa a lugar tapno ad-adu dagiti klase ti negosio ken establisimiento a malukatan tapno maparegta ti ekonomia. Ngem aginggana a saan a matiped ti itatayok dagiti kaso ti Covid-19 iti Pilipinas, agtultuloy ti pannakadaleb ti ekonomia. Agtultuloy met nga adu latta a Pilipino dagiti awanan iti trabaho ken pagsapulan ket kakaasi dagiti pamiliada. Napalaus unayen ti rigat dagiti naawanan iti trabaho ken uray dagiti babassit a mangmangged iti pribado a sektor. Ngem nakapuy ti gobierno a mangipaay ti tumutop a serbisio ken tulong kadagiti Pilipino a mangmangged.