NASUROKEN a makatawen ti napalabas idi nangrugi pandemia ti Coronavirus disease 2019, ken indeklarar ni Presidente Rodrigo Duterte ti community quarantine iti intero a Luzon ken nagduduma a paset ti Pilipinas.
Nasuroken a makatawen nga agsagsagaba dagiti kaaduan a Pilipino iti nakaro a tuok ken rigat gapu iti sakit, didigra ken kinaawan iti trabaho ken pagsapulan. Ngem saan a lumaglag-an ti laklak-amen a rigat dagiti umili ta umad-adu latta ti bilang dagiti kaso ti Covid-19.
Iti laksid nga addan bakuna iti Pilipinas ken narugianen ti pannakabakuna dagiti medical frontliners, umad-adu met dagiti maakaran iti Covid-19 ken dagiti baro a variant a nagtaud sadiay United Kingdom, South Africa ken Brazil. Maad-adal met ti sabali a klase ti Covid-19 a mapapati a nagtaud sadiay Visayas. Sadiay Metro Manila a sentro ti gobierno ken negosio ti Pilipinas ket timmayok manen ti bilang dagiti agpospositibo iti Covid-19, ket addan dagiti lugar nga agdaldalan manen iti enhanced community quarantine. Dandani manen mapunno dagiti intensive care unit ken ward para kadagiti pasiente nga agsagsagaba iti Covid-19.
Napaspas ti panagadu dagiti agpospositibo iti Covid-19 iti Pilipinas kalpasan a pinalukayan ti Inter-Agency Task Force for the Emerging Infectious Diseases dagiti pagannurotan ken napalubosan dagiti ad-adu a klase ti negosio tapno mabangon ti nadaleb nga ekonomia.
Kayat ti gobierno a paregtaenen ti ekonomia ta nakirkiranen iti pondo ken nailumlomen iti utang dagiti Pilipino tapno mausar a pondo para ti operasion, programa ken proyekto ti agdama nga administrasion. Ngem kasano a saan a makirkiran ti pondo ti gobierno no agtultuloy latta dagiti kurapsion ken pannakaisayangkat dagiti programa ken proyekto a saan unay a kasapulan. Imbes a maipaayan ti naan-anay a pondo ti Covid-19 response ken pangsaranay kadagiti marigrigat ken naawanan ti pagsapulan, maitultuloy latta dagiti nagadu a saan unay nga importante nga imprastraktura. Uray iti benneg ti edukasion a makatawenen nga awan iti face-to-face classes ket agtultuloy dagiti saan a nasisita nga in-service trainings dagiti mangisursuro kadagiti hotel wenno restaurant, ken pannakagatang dagiti nangina a lugan ti gobierno.
Isardeng koman dagiti dadduma nga opisial ti gobierno a babbabalawen dagiti pribado nga umili a ti saanda a panangsurot kadagiti nayetnag a health protocols ti kangrunaan a gapu ti agtultuloy a yaadu dagiti kaso ti Covid-19 iti Pilipinas.
Kasano a maparitan dagiti marigrigat ken ordinario a tattao a rummuar kadagiti pagtaenganda no mautoyandan nga agpuppupok kadagiti nailet ken napudot a pagtaenganda nangruna ita a nabara a kalgaw? Kasano a maparitan ida no rummuarda a mapan agbirok ti pagbiagda no awanen ti makanda ta awan metten ti ayuda a maipaay ti gobierno ta nausar metten kadagiti dadduma a saan a napateg a proyekto?
Kasano nga allukoyen dagiti ordinario a Pilipino a makikaysada iti pannakapaksiat ti panagraira ti Covid-19 no mismo a dagiti nadutokan nga opisial ti gobierno ket adu dagiti naglabsinganda kadagiti health protocols, ken nagliwayanda kadagiti responsibilidadda.
Ipaneknek dayta ti kaadun daiti nangato nga opisial iti Executive Branch a naakaran iti Covid-19 kas kadagiti kameng ti gabinete ken dadduma pay a nangato nga opisial. Kaudianna, naakaran met iti Covid-19 da Presidential Spokesman Harry Roque, Philippine National Police Chief General Debold Sinas ken dadduma pay a nangato nga opisial. Iti naglabas, nababbabalaw da Sinas ken Roque gapu kadagiti panaglabsingda iti health protocols.
Iti pakaseknan ti panagorder ken igagatang ti bakuna, dinillaw dagiti dadduma a senador ni Health Secretary Francisco Duque III iti naladaw ken nabuntog a panaggaraw a nakitransaksion iti panagangkat iti bakuna. No awan dagiti donasion manipud iti COVAX facility ti World Health Organization ken China, awan pay koma ti simmangpet a bakuna iti Pilipinas.
Manamnama nga inton Mayo pay laeng a marugian ti mass vaccination program iti Pilipinas. Immuna payen a nairugi ti panagbakuna kadagiti dadduma a pagilian a narigrigat pay ti kasasaada. Naladaw la ngaruden ti pannakairugi ti mass vaccination iti pagilian, iti laksid ti pammasingked ti Foods and Drugs Administration a natalged dagiti amin nga inaprobaranda a bakuna, adu latta dagiti mabuteng a mabakunaan gapu kadagiti madamdamagda a dakes nga epektona kadagiti immunan a nabakunaan nangruna sadiay ballasiw-taaw. Malaglagipda latta ti kontrobersia nga epekto ti Dengvaxia, ti bakuna kontra dengue fever a mapapati a gapu ti pannakatay dagiti adu nga ubbing a nabakunaan.
Iti makatawen a pandemia ken community quarantine iti Pilipinas, adu dagiti nayetnag a pagallagadan ken tignay a saan a mayannatup iti kasasaad dagiti umili ken pagilian. Dagitoy a desision ket nainayon laeng a paggastosan ken mangparparigat kadagiti umili.
Kalaksidan ti pandemia, napadagsen pay ti tuok ken rigat a laklak-amen dagiti Pilipino gapu kadagiti adu a kalamidad ken didigra kas kadagiti bagyo, layus ken panagbettak ti bulkan. Iti sango dagitoy a pagteng, saan a maidian dagiti opisial ti gobierno ti agririri gapu kadagiti nagdudumaanda iti politika nangruna ita nga umasidegen ti eleksion.
Iti sango dagiti laklak-amen a rigat dagiti Pilipino, agtultuloy ti panagandurda gapu iti namnama a dumtengto ti aldaw nga aggibus ti pandemia ken maibangon ti pandemia. Magun-od laeng dayta no dagiti umili ket agkaykaysa ken dagiti opisial ti gobierno ket isardengdan ti kurapsion ken dagiti saan a napateg a paggastosan, ken liklikandan ti nalabes a panagpipinnolitika.