“NAPALAUSEN ti rigat, gapu iti pandemia, makapasimron ta saan met laengen nga agsubli iti normal a kasasaad.“
Kasta ti reaksion iti telebision ti napagsaludsodan nga agindeg iti Metro Manila gapu iti rigatna a napan nakipila a mangala iti P1,000 nga ayuda nga special amerioration program nga iwaras ti Department of Social Welfare and Development ken local government unit kabayatan ti naglabas a panagdalan ti National Capital Region ken kabangibangna a probinsia iti enhanced community quarantine gapu iti itatayok ti kaso ti Coronavirus Disease 2019.
Ti kananakem dayta nga umili iyanninawna ti nakaro a tuok ken rigat dagiti adu a Pilipino nga agtultuloy nga agsagsagaba gapu iti pandemia.
Nakaay-ay-ay a buya ti panaglilinnetlet dagiti nagadu nga umili sadiay Metro Manila a mapan pumila tapno laeng makaalada iti ayuda a SAP a sag-sangaribu a pisos tunggal maysa, agpatingga iti P4,000 ti kada pamilia. Nasapada a pumila ta limitado laeng ti bilang dagiti mawarasan, ket saanda met amin ket maikkan.
Narigat a talaga ti kasasaad dagiti adu nga umili gapu ta makatawenen ti pandemia ket nagadu dagiti napukawan iti trabaho ken pagsapulan gapu ti community quarantine. Imbes a lumag-an ti kasasaad ta addan bakuna kontra Covid-19 iti Pilipinas, ngem ad-adda ketdi nga umad-adu dagiti bilang ti kaso iti inaldaw a gapu manen ti pannakaideklarar ti nainget a community quarantine status.
Nagadun dagiti mabisbisinan nga umili nangruna dagiti napanglaw nga agindeg kadagiti dadakkel a siudad ta bassit met laeng ti magun-odda nga ayuda ti gobierno.
Ti nakaro a rigat a laklak-amen dagiti umili ti mangiduron kadagiti dadduma a kumpet uray iti tadem ta awanen ti sabali a pagbitinanda tapno mailasatda ti inaldaw a kasapulanda. Nagkas-ang a pagteng nga uray no pandemia ket adu met latta dagiti mapaspasamak a krimen kas kadagiti pammapatay, panagholdap ken panagtakaw. Maibasar iti report, immadu pay dagiti kaso ti human trafficking, prostitusion, cyber-sex pornography ken extortion wenno panagkikil. Nakalkaldaang a pagteng nga adda dagiti nagannak nga isuda a mismo ti mangiduron wenno mangibugaw kadagiti annakda iti panaglako iti lasag wenno panaglamolamo iti sango ti kamera tapno bayadan dagiti ladawan ken video kadagiti nagartem iti lasag nangruna dagiti gangganaet a pedopilia.
Agtululoy pay dagiti budulbudol ken nadumaduma nga scam wenno pananglokloko kadagiti tattao tapno makasapul ti kantidad.
Gapu iti rigat ti biag, umad-adu dagiti desperado nga awanen ti mapanunotda a sulosion ti nadagsen a problemada no saan a ti manggibus ti biagda. Immadu nga amang ti bilang dagiti agsagsagaba iti “mental health” ken “depression” ita a panawen ti pandemia.
Immadu dagiti maaw-awanan iti nasayaat a panunot ken makarikna iti nalabes a liday a gapu ti timmayok a bilang dagiti agpakpakamatay.
Ita a panawen ti pandemia, nakasentro ti atension ti gobierno iti panangparmek ti panagraira ti Covid-19, ngem maliplipatanen nga adda pay dagiti pataudenna a problema a nasken a direkta a malapdan ta no saan ket ad-adda pay nga agbalin a komplikado ti kasasaad.
Kasano a mapalag-an ti kasasaad dagiti Pilipino nga agsagsagaba iti nakaro a rigat no mismo a dagiti mangidaulo ti gobierno ket saanda a makapagkaykaysa a mangtulong kadagiti tattao nangruna kadagiti napanglaw.
Adda dagiti senador a nangdillaw a bassit unay ti ayuda a SAP a maipapaay kadagiti agindeg iti NCR Bubble Plus. Ngem sungbat ti Malacañang nga imbes nga agkritikar dagitoy a senador ket nasaysayaat no idonarda koma dagiti sueldoda a nayon a pangtulong kadagiti napanglaw.
Napintas dayta a singasing, ngem nasaysayaat pay koma no amin nga opisial ti gobierno ket mangtedda iti paset ti sueldoda a pangtulong kadagiti marigrigat. Iyuna koma ni Presidente Rodrigo Duterte agpababa kadagiti nabutosan ken nadutokan nga opisial ti mangidonar iti paset dagiti sueldoda. Danggayan dayta ti panagsalimetmet iti pondo ti gobierno babaen ti panangisardengen kadagiti saan unay a napateg a proyekto ken programa a nadagsen a paggastosan. Maisardeng pay laeng koma dagiti pannakaital-o dagiti nagadu a nadutokan nga opisial ken agserserbi iti gobierno kas pannakipagrikna kadagiti nagadu a naawanan iti trabaho iti pribado a sektor.
Saan a maawatan dagiti naawanan iti trabaho ti gapu nga iti laksid ti pannakakadkaden ti pondo ti gobierno nga agdepdepender laengen iti utang ket agtultuloy dagiti saan a napateg a paggastosan ti bureukrasia. Agtultuloy ti promosion dagiti unipormado nga agserserbi iti gobierno uray no agpapada met laeng ti akem ken magapuananda ngem dagiti nababa ti ranko wenno saadna. Mapaliiw a nagadu nga ili iti Pilipinas a nagbabassit ket “major” wenno “kapitan” ti chief of police-na, kabayatan a dagiti kapadada nga ili ket “teniente” met laeng ti saad ti hepeda. Saan a mailibak a nangatngato nga amang ti sueldo dagiti nangatngatp ti saadna. Rebbengna nga ita a panawen ket mai-sanud pay laeng koma ti promosion dagiti nagadu nga agserserbi ti gobierno tapno makasalimetmet iti pondo.
Iti panawen ti pandemia, amin a Pilipino ket naapektaran, ngem ad-adda a dagiti adda iti pribado a sektor ken napanglaw dagiti napakaruan. Agingga ita, nagadu dagiti naawanan iti trabaho ken pagsapulan a nasken a matulongan tapno agbalinda a produktibo ken mapabilegda a makitimpuyog iti pannakaibangon ti ekonomia ti pagilian. Agingga ita ket saan pay a masinunuo no kaanonto nga aggibus ti pandemia ken makasubli iti normal a kasasaad dagiti tattao iti sangalubongan. Ita a panawen, nayonan pay koma dagiti Pilipino ti panagtalek ken panagtaklinda iti Dios a danggayan ti panangsisinnakit ken panagkikinnaasi tapno mapalag-an ti krus a bakbaklayen dagiti umili.